به مناسبت روز بین المللی باسوادی 8 سپتامبر ( برابر 17 شهریور خورشیدی) از طرف یونسکو (سازمان علمی، فرهنگی، آموزشی ملل متحد) به عنوان” روز بین المللی باسوادی ” نامگذاری شده است. از سال 1965 تا کنون هر ساله در این روز مراسمی در پاریس (مقر یونسکو ) برگزار می شود و طی آن افراد برجسته ، دولتها ، کارگزاریهای دولتی و یا سازمانهای غیر دولتی که در امر سوادآموزی بزرگسالان فعالیت شایان داشته اند مورد تقدیر جامعه بین المللی قرار گرفته و بدانها پاداش داده می شود.
یونسکو باسوادی را اینگونه بیان کرده است:”توانایی بر شناختن، فهمیدن، تفسیر کردن، خلق کردن، به دیگری منتقل کردن ، محاسبه کردن و استفاده از مواد نوشته و مکتوب در زمینه های متنوع و جوراجور.
باسوادی زنجیره ای است از یادگیری در توانا ساختن افراد برای رسیدن به اهدافشان جهت پیشرفت دانش و استعدادشان و برای مشارکت جستن به طور کامل در زندگی اجتماعی شان .
تاریخ باسوادی در ایران
مردمان تمدن جیرفت که به طور معتبر از ۵۰۰۰ سال پیش از میلاد در فلات ایران ( در نزدیکی کرمان امروزی ) حضور داشتند از سطح سواد و آگاهی مناسبی برخوردار بوده‌اند. برای نمونه می‌توان از روش‌های محاسبه‌ای که در آن زمان برای بازگانی و تجارت به کار می‌رفته و امروزه در کاوشگاه باستانی جیرفت بدست آمده است، از سطح آگاهی مردمان ساکن فلات ایران در آن دوران آگاه شد. همچنین از سنگ‌نوشته‌ای که در آن خط نوشتاری به کار رفته است و مربوط به ۳۲۰۰ پیش از میلاد است می‌توان نتیجه گرفت که مردمان تمدن جیرفت ایران اولین مخترعان خط بوده‌اند. تا پیش از این پنداشته می‌شد سومریان مخترع خط بوده‌اند. اما با کاوشی که در نوامبر سال ۲۰۰۷ انجام شد، این تصور دگرگون شد.
همچنین در دوران زرتشت و بواسطهٔ آموزه‌های او، اندیشه‌های فلسفی و جُستارهای علمی در میان ایرانیان رواج یافت. در دوران هخامنشی (حدوداً ۵۰۰ پیش از میلاد) و در دوران پادشاهی کوروش بزرگ و داریوش بزرگ که عدل و داد در ایران رواج یافته بود و دادگاه‌ها در همهٔ امپراطوری رونق داشتند، بسیاری از مردم، فرزندان خود را برای فراگیری و آموزش اصول قضاوت، برای آموزش به آموزشگاه‌ها می‌فرستادند. آن چنان که از استوانهٔ معروف کوروش بزرگ برمی‌آید، مردم ایران در آن زمان مردمانی متمدن و آگاه بوده‌اند.
در دوران اشکانیان (حدوداً همزمان با میلاد مسیح ) روابط دوستانه‌ای میان زرتشتیان و مسیحیان وجود داشت و بسیاری از مردم در این دوره بواسطهٔ برخورد مذهبی و اندیشه‌ای این دو دین، درگیر مسائل فلسفی شده بودند، که محصول آن ظهور ادیان جدیدی چون مانیگری در دوران ساسانیان بود.
در دوران ساسانیان (پس از میلاد مسیح) نیز پادشاهان ساسانی چون شاپور اول، اهمیت ویژه‌ای بر امر دانش می‌گذاردند و در همان دوران بود که بزرگترین دانشگاه پزشکی جهان باستان، به نام گندی‌شاپور گشوده شد. گندی‌شاپور همچنین دارای کتابخانه‌ٔ بسیار بزرگی بود که بعدها به دستور عمر، خلیفهٔ دوم اهل سنت به آتش کشیده شد. در دوران ساسانیان بسیاری از منابع پیشینیان سامان گرفته بود و به صورت نوشته و کتاب درآمده بود.
پس از حملهٔ اعراب نیز ایرانیان همچنان در سواد و دانش پیشتاز بودند، به گونه‌ای که بیش تر امور اداری و نوشتاری دربار حاکمان عرب، به دست ایرانیان انجام می‌شد. ظهور شاعران بزرگی چون فردوسی٬ مولوی٬ خیام٬ نظامی٬ حافظ و سعدی، کشتی دانش و حکمت را بر واژگان منظم سوار کرد، که خود عامل نگهداری و حفظ زبان پارسی شد. بر خلاف همهٔ دیگر کشورهای گشوده شده به دست اعراب چون مصر و لبنان و دیگر کشورها که زبان عربی جایگزین زبان بومی شد، ولی ایرانیان به واسطهٔ فرهنگ کهن و پربار خود، مغلوب این زبان بیگانه نشدند و تنها به پذیرش دین اسلام اکتفا کردند.
فیلسوفان و دانشمندان بزرگی چون ابن سینا٬ ابوریحان بیرونی٬ خیام٬ ملاصدرا و فارابی و صدها کس دیگر نیز در این دوران شکوفا شدند. در این دوران سواد آموزی بیش تر در مکتب خانه‌ها انجام می‌شد که آموزگار غالباً آموزش دیدهٔ دروس مذهبی بوده است. در دوران قاجار نیز، ۷ روز پیش از قتل امیرکبیر، نخستین دانشگاه رسمی ایران راه‌اندازی شد که دارالفنون نام داشت و استادان ایرانی تحصیل‌کرده در اروپا در آن به آموزش دانش و فنون جدید می‌پرداختند.
همانگونه که یونسکو سواد را تعریف می کند خوشایند است که بتوانیم مفهوم طرح و برنامه ریزی و سرمایه گذاری، ریسک و پیشگیری از خطر را با توجه به نیازهای شناخته شده و توان مالی خود با تکیه بر بیمه های اشخاص در زمینه های مختلف اختیار کرده و موجب آرامش و آسایش و امنیت خاطر خود، خانواده و عزیزان خود شویم .
